Áhersluatriði í eftirliti ársreikningaskrár vegna reikningsársins sem lýkur 31. desember 2022

Í minnisblaði þessu eru sett fram áhersluatriði í eftirliti ársreikningaskrár með reikningsskilum vegna reikningsársins sem mun ljúka 31. desember 2022. Áhersluatriðin eru birt fyrir stjórnendur, fagaðila sem koma að gerð reikningsskilanna og endurskoðendur og skoðunarmenn félaga sem falla undir gildissvið ársreikningalaga. Ársreikningaskrá vill benda framangreindum aðilum á að þeim félögum sem falla undir gildissvið laga nr. 3/2006 um ársreikninga (hér eftir lög nr. 3/2006) ber að semja ársreikning sinn og eftir atvikum samstæðureikning, í samræmi við ákvæði laganna, reglugerð nr. 696/2019 um framsetningu ársreikninga og samstæðureikninga og settar reikningsskilareglur sbr. ákvæði 1. mgr. 3. gr. laganna.

Áhersluatriðin taka mið af atriðum sem upp hafa komið við eftirlit með reikningsskilum á síðustu árum auk nýlegra breytinga á lögum, reglugerðum og reikningsskilareglum. Að þessu sinni er lögð áhersla á eftirfarandi atriði í reikningsskilum félaga;

1. upplýsingagjöf félaga sem kjósa að beita reglu reikningsskilaráðs um reikningshaldslega meðferð leigusamninga í reikningsskilum leigutaka,
2. upplýsingagjafar í skýrslu stjórnar að teknu tilliti til leiðbeininga reikningsskilaráðs um skýrslu stjórnar, þ.m.t. um viðbótarupplýsingar sbr. 66. gr. laga nr. 3/2006, og
3. ófjárhagslegar upplýsingar í yfirliti með skýrslu stjórnar sbr. d-lið 66. gr. laga nr. 3/2006.

Sé ekki mælt fyrir um tiltekið atriði í lögunum skal fara eftir viðeigandi ákvæðum í settum reikningsskilareglum en það eru annars vegar reglur reikningsskilaráðs og hins vegar alþjóðlegir reikningsskilastaðlar sbr. 35. tölul. 2. gr. laga nr. 3/2006.

Ef vafi leikur á túlkun ákvæða ársreikningalaga og lögskýringargögn greiða ekki úr þeim vafa þá ber að túlka ákvæði ársreikningalaga í samræmi við efnislega sambærileg ákvæði í settum reikningsskilareglum. Sama gildir ef ekki er mælt fyrir um tiltekið atriði í lögunum eða reglugerðum en þá skal fara eftir viðeigandi ákvæðum í settum reikningsskilareglum, sbr. 3. gr. laga nr. 3/2006.

Þegar kemur að öðrum ákvæðum ársreikningalaga, svo sem vegna skýrslu stjórnar, þar sem vafi leikur á túlkun laganna og lögskýringargögn greiða ekki úr þeim vafa skal horft til ákvæða reglugerða, tilskipana og annars útgefins efnis frá Evrópusambandinu auk leiðbeininga frá reikningsskilaráði um upplýsingar í skýrslu stjórnar og framsetningu þeirra. Leiðbeiningarnar má nálgast á vef reikningsskilaráðs, www.reikningsskilarad.is.

Ársreikningaskrá vill vekja sérstaka athygli á ákvæði 5. gr. laga nr. 3/2006 þess efnis að ef ákvæði laganna nægja ekki til að reikningurinn gefi glögga mynd þá skal bæta við viðbótarupplýsingum svo að reikningsskilin gefi glögga mynd í skilningi laganna.

Gagnsæi í upplýsingagjöf er lykilatriði í að auka traust fjárfesta, lánardrottna og annarra hagaðila á þeim upplýsingum sem birtar eru í reikningsskilum.

Ársreikningaskrá vill benda á að í V. kafla laga nr. 3/2006 um skýringar eru settar fram lágmarkskröfur um skýringar sem skal birta í reikningsskilum. Ársreikningaskrá vill einnig benda á ákvæði 7. gr. í reglugerð 696/2019 um framsetningu skýringa en þar kemur fram að upplýsingar í skýringum skulu vera það ítarlegar að þær geri notendum reikningsskila kleift að leggja mat á eðli og fjárhagsleg áhrif viðskipta og annarra atburða á rekstur og efnahag viðkomandi félags. Við mat stjórnenda á því hversu ítarlegar upplýsingar og sundurliðanir skuli veita í skýringum þarf meðal annars að taka tillit til stærðar og umfangs rekstrar- og efnahagsreiknings og þarfa notenda reikningsskilanna sbr. ákvæði 5. gr. laga nr. 3/2006 um glögga mynd. Ársreikningaskrá vill ítreka að framsetning efnahagsreiknings og rekstrarreiknings á að vera í samræmi við ákvæði 2.-5. gr. reglugerðar 696/2019.

Upplýsingar um leigusamninga félaga sem beita reglu reikningsskilaráðs (RR 6)

Regla reikningsskilaráðs (hér eftir RR 6) um reikningshaldslega meðferð leigusamninga í reikningsskilum leigutaka tók gildi fyrir reikningsár sem hófust 1. janúar 2020 eða síðar. Ársreikningaskrá vill vekja athygli á því að reglur reikningsskilaráðs og alþjóðlegir reikningsskilastaðlar, eins og þeir hafa verið samþykktir af Evrópusambandinu og færðir í íslenskan rétt, hafa sama gildi sem settar reikningsskilareglur sbr. ákvæði 35. tölul. 2. gr. laga nr. 3/2006. Stjórnendur félaga sem falla undir gildissvið ársreikningalaga, annarra en félaga sem beita alþjóðlegum reikningsskilastöðlum (IFRS), geta því valið á milli þess að beita staðlinum IFRS 16 eða RR 6.

Ársreikningaskrá vill benda á að í þeim tilvikum sem ekki er gerð krafa um beitingu tiltekinnar reikningsskilaaðferð skulu stjórnendur leggja mat á hvort að sú reikningsskilaaðferð sem valin er þjóni þörfum notenda reikningsskilanna og gefi glögga mynd af fjárhagslegri stöðu viðkomandi félags, afkomu þess og sjóðstreymi.

Fram kemur í 11. gr. reglu reikningsskilaráðs RR 6 að þau félög sem flokka leigusamninga sína í samræmi við RR 6 skuli gera skýra grein fyrir leiguskuldbindingum sínum í skýringarhluta ársreiknings. Skýringar skulu vera settar fram með hliðsjón af þörfum notenda reikningsskilanna en að lágmarki skal upplýsa um:

1. helstu skilmála leigusamninga, svo sem undirliggjandi eignir, leigutíma og framlengingar- og uppsagnarheimildir;
2. fjárhæðir gjalda sem færð eru í rekstrarreikning vegna leigusamninga og undir hvaða liðum þau eru færð; og
3. fjárhæðir sem félagið er skuldbundið til að greiða árlega næstu fimm ár frá lokum reikningsárs og samanlagðar fjárhæðir eftir lengri tíma en fimm ár. Eftir því sem við á skal upplýsa um mikilvægar forsendur sem fjárhæðirnar byggjast á.

Við eftirlit með reikningsskilum áranna 2020 og 2021 hafa komið í ljós verulegir annmarkar á að upplýsingagjöf um leigusamninga þeirra félaga sem kjósa að beita RR 6 uppfylli kröfur sem eru gerðar til skýringa í RR 6. Stjórnendum er bent á að kröfur um upplýsingar í RR 6 eru töluvert ítarlegri en voru í alþjóðlegum reikningsskilastaðli IAS 17 en þeim staðli var beitt allt þar til að staðallinn IFRS 16 tók gildi. Ársreikningaskrá mun halda áfram að fylgjast með að félög sem beita reglu reikningsskilaráðs veiti fullnægjandi upplýsingar um alla leigusamninga, bæði rekstrarleigusamninga og fjármögnunarleigusamninga sbr. ákvæði 11. gr. RR 6. Reglu reikningsskilaráðs má nálgast á vef reikningsskilaráðs.

Upplýsingar í skýrslu stjórnar

Það er mat ársreikningaskrár að veruleg vanhöld hafi verið á því á undanförnum árum að fjallað hafi verið með fullnægjandi hætti um starfsemi viðkomandi félags, þróun, stöðu og árangurs í rekstri auk annarra atriði sem þar þurfa að koma fram í samræmi við ákvæði 65. gr. og 66. gr. laga nr. 3/2006. Ársreikningaskrá vill einnig vekja athygli á því að samkvæmt 3. gr. laganna þá telst skýrsla stjórnar vera hluti af ársreikningi. Gerð, skil og birting ársreiknings er á ábyrgð stjórnar og framkvæmdastjóra og þar af leiðir þá þurfa stjórnendur að þekkja þær kröfur sem eru gerðar til upplýsinga sem birta skal í skýrslu stjórnar.

Reikningsskilaráð birti í febrúar 2022 leiðbeiningar um upplýsingar í skýrslu stjórnar og framsetningu þeirra fyrir félög sem falla undir ákvæði laga um ársreikninga um.

Ársreikningaskrá vill jafnframt vekja athygli á ákvæði 1. mgr. 8. gr. reglugerðar nr. 696/2019 um framsetningu og innihald ársreikninga og samstæðureikninga. Í reglugerðinni sem nálgast má á vef embættisins kemur fram að það hversu ítarlegar upplýsingar þarf að veita í skýrslu stjórnar ræðst m.a. af því hversu margbrotin starfsemi félagsins er, umfangi rekstrar og stærð viðkomandi félags. Við mat á því hversu miklar upplýsingar á að veita í skýrslu stjórnar ber stjórnendum að líta til hugtaksins glögg mynd sbr. ákvæði 5. gr. laganna. Fram kemur í 2. mgr. 5. gr. laganna að ef ákvæði laganna nægja ekki til að ársreikningurinn gefi glögga mynd skal veita viðbótarupplýsingar, þ.m.t. í skýrslu stjórnar. Ársreikningaskrá vill ítreka að samræmi á að vera á milli upplýsinga í meginyfirlitum ársreiknings, skýringum með þeim og í skýrslu stjórnar. Með meginyfirlitum er átt við efnahagsreikning, rekstrarreikning og sjóðstreymisyfirlits ásamt eiginfjáryfirliti sé það birt.

Athygli er vakin á því að ef annmarkar eru á umfjöllun í skýrslu stjórnar sé í samræmi við þau ákvæði sem um skýrslu stjórnar gilda og finna má í VI. kafla ársreikningalaga og í reglugerð 696/2019 má gera ráð fyrir að viðkomandi reikningsskilum verði hafnað í heild sinni.

Ófjárhagslegar upplýsingar

Öllum félögum sem flokkast sem stór félög ber að láta fylgja með í yfirliti með skýrslu stjórnar upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að notendur reikningsskilanna geti að lágmarki lagt mat á þróun, umfang, stöðu og áhrif viðkomandi félags varðandi umhverfis-, samfélags- og starfsmannamál auk þess að gera grein fyrir stefnu félagsins í mannréttindamálum og hvernig félagið spornar við spillingar- og mútumálum, sbr. ákvæði 66. gr. d. í lögum nr. 3/2006.

Eftirlit með ófjárhagslegum upplýsingum byggist meðal annars á áhersluatriðum Verðbréfaeftirlits Evrópu (ESMA) í eftirliti með slíkum upplýsingum en þær voru birtar á vef ESMA þann 28. október síðastliðinn. Jafnframt vill ársreikningaskrá ítreka að við eftirlit með reikningsskilum félaga sem beita alþjóðlegum reikningsskilastöðlum (IFRS) er byggt á framangreindum áhersluatriðum ESMA um eftirlit með útgefendum verðbréfa.

Við eftirlit með ófjárhagslegum upplýsingum er horft til áhersluatriða sem Verðbréfaeftirlits Evrópu (ESMA) birti á vef sínum þann 28. október 2022 varðandi ófjárhagslega upplýsingagjöf.

Utan þeirra atriða sem fram koma í áhersluatriðum ESMA varðandi ófjárhagslega upplýsingagjöf þá vill ársreikningaskrá benda á að enn skortir upp á að greint sé nægilega vel frá viðskiptalíkani félaga. Í því felst að meðal annars þarf að greina frá því hvernig stjórnendur félaga telja að umhverfis-, samfélags- og starfsmannamál hafi og muni hafa áhrif á viðskiptalíkan þeirra.

Ársreikningaskrá vill benda á að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins hefur gefið út tvö leiðbeiningarit um framsetningu ófjárhagslegra upplýsinga. Fyrra ritið var gefið út á árinu 2017 og heitir „Guidelines on non-financial reporting (methodology for reporting non-financial information)“. Seinna ritið var gefið út á árinu 2019 og heitir „Guidelines on reporting climate-related information“. Stjórnendum og fagaðilum sem koma að gerð, framsetningu og yfirferðar ófjárhagslegra upplýsinga er bent á að kynna sér framangreindar leiðbeiningar frá framkvæmdastjórn Evrópusambandsins.

Ársreikningaskrár ríkisskattstjóra

Reykjavík, 24. janúar 2023

Halldór I. Pálsson

Silja Ísberg