2020

Dómur héraðsdóms Reykjavíkur 15. október 2020 í máli nr. S-121-2019

21.10.2020

Dómur 15. október 2020.
Mál nr. S-121/2019:

Héraðssaksóknari
(Ásmunda Björg Baldursdóttir saksóknari)
gegn
A

(Sigurður G. Guðjónsson lögmaður)

Dómur

     Árið 2020, fimmtudaginn 15. október, er á dómþingi Héraðsdóms Reykjavíkur, sem háð er í Dómhúsinu við Lækjartorg af Guðjóni St. Marteinssyni héraðsdómara, kveðinn upp dómur í málinu nr. S-121/2019: Ákæruvaldið gegn A, en málið var dómtekið 17. f.m. 

     Málið er höfðað með ákæru héraðssaksóknara, dagsettri 14. febrúar 2019, á hendur:

    „A

     Fyrir meiri háttar brot gegn skattalögum með því að hafa staðið skil á efnislega röngum skattframtölum gjaldárin 2008, 2010 og 2011 vegna tekjuáranna 2007, 2009 og 2010, með því að láta undir höfuð leggjast að telja fram á skattframtölum sínum vegna framangreindra ára, tekjur, samtals að fjárhæð 115.778.442, í formi úttekta ákærða úr félögunum X ehf. og Z ehf., sem skattskyldar eru samkvæmt 2. mgr. 4. tölul. A-liðar 7. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, sbr. einnig 19. og 21. gr. laga nr. 4/1995, um tekjustofna sveitarfélaga, en með því komst ákærði hjá því að greiða tekjuskatt og útsvar samtals að fjárhæð kr. 43.938.610, sem sundurliðast sem hér greinir: 

121_1121_2

     Framangreind brot ákærða teljast varða við 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 1. gr. laga nr. 39/1995, sbr. einnig 1. mgr. 109. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt og 2. mgr. 22. gr. laga nr. 4/1995, um tekjustofna sveitarfélaga. 

     Þess er krafist að ákærði verði dæmdur til refsingar og til greiðslu alls sakarkostnaðar.“

     Verjandi ákærða krefst þess aðallega að ákærði verði sýknaður af öllum kröfum ákæruvaldsins en til vara að dæmd verði vægasta refsing sem lög leyfa. Málsvarnarlauna er krafist skv. tímaskýrslu.
     Upphaf lögreglurannsóknar málsins má rekja til þess er skattrannsóknarstjóri ríkisins vísaði máli ákærða til rannsóknar hjá héraðssaksóknara með bréfi dagsettu 9. febrúar 2017.
     Tekin var skýrsla af ákærða og fleirum hjá lögreglunni en ekki þykir ástæða til að rekja þær hér. 

     Framburður ákærða fyrir dómi.
     Ákærði neitar sök. Hann kvaðst hafa búið í Kaupmannahöfn á árinu 2006, þaðan sem hann hefði rekið fyrirtæki á Norðurlöndum. Hann hefði selt í félagi sem hann átti vorið 2007 og fengið í sinn hlut 120 milljónir króna. Hann kvaðst hafa notað 80 milljónir af þessari fjárhæð til að kaupa Z ehf. og 40 milljónir hefðu verið í hlutabréfum sem hann hefði keypt á þessum tíma, en þeir peningar hefðu tapast í hruninu. Hann kvaðst nú hafa setið undir ásökunum í áratug en ekki þykir ástæða til að rekja framburðinn um þetta.
     Ákærði kvaðst aldrei hafa tekið peninga út úr félögunum eins og honum er gefið að sök í ákærunni.
     Spurður um 34.302.442 krónur tekjuárið 2009 kvað ákærði féð hafa komið frá skandinavísku félagi sem selt hefði verið og tekjur úr því hefðu verið fluttar hingað til lands og hann hefði greitt skatta af þeim.
     Ákærði kvaðst hafa verið eigandi félagsins X ehf. og hann hefði verið framkvæmdastjóri, stjórnarmaður og prókúruhafi á þeim tíma sem ákæran tekur til. Félagið hefði sameinast Z ehf. í byrjun árs 2012, en ákærði hefði átt Z til helminga við annan mann.
     Ákærði staðfesti skattframtal vegna tekjuársins 2007. Hann kvað Deloitte hafa séð um gerð skattframtalsins og taldi hann félagið hafa átt að hafa undir höndum öll gögn til að gera framtalið. Hann taldi framtaldar tekjur samkvæmt framtalinu réttar.
     Á skattframtali ákærða vegna tekjuársins 2007 er gerð grein fyrir hlutabréfaeign ákærða í félaginu Y ehf. í upphafi árs 2007. Spurður um kaup og sölu á þessum hlutabréfum kvaðst hann hafa keypt eignarhlutinn á 40 milljónir króna og selt á 60 milljónir.
     Ákærði lýsti aðdraganda flutnings síns hingað til lands á árinu 2006 eða 2007. Hann hefði látið foreldra sína hafa 15 milljónir króna á árinu 2006 vegna sumarbústaðarkaupa þeirra en það hefði verið hluti kaupverðs hlutabréfa í Y ehf. sem hann hefði keypt af föður sínum, en ákærði kvað félagið í raun hafa verið verðlaust á þessum tíma. Samkomulag hefði verið um að samningurinn um hlutabréfakaupin yrði gerður 1. janúar 2017, af ástæðum sem ákærði lýsti. Gögn málsins sýni að kaupin hafi verið gerð á þeim tíma. Ákærði kvað það hafa gerst síðar að menn hefðu tekið að renna hýrum augum til félagsins og ákærði þá selt hlutabréfin í því vorið 2007 fyrir 60 milljónir króna og þannig hagnast um 20 milljónir króna og greitt skatta af hagnaðinum. Það að halda því fram að þetta hefði verið gjafagerningur væri í algerri andstöðu við það sem það var í raun, að sögn ákærða.
     Meðal gagna málsins er yfirlit af bankareikningi í eigu ákærða. Þar koma fram innborganir; önnur 15.4.2007, að fjárhæð 240 milljónir króna, og hin, 24.4.2007, að fjárhæð 1.726.000 krónur. Spurður um þetta kvað ákærði þetta hafa verið greiðslur vegna sölu á félaginu Skipholti 17 ehf., sem ákærði hefði átt ásamt fleirum. Þegar félagið var selt hefði öll fjárhæðin verið lögð inn á reikning ákærða, eins og fram komi í gögnum málsins, þótt hlutur ákærða hefði verið helmingur sölufjárhæðarinnar.
     Spurður um framtöl vegna tekjuáranna 2009 og 2010 gaf ákærði sömu svör og hann gaf um framtalið vegna tekjuársins 2007, sem rakið var að framan. Hann kvað Deloitte hafa unnið framtölin og félagið hefði haft til þess fullnægjandi gögn að hans mati. Framtölin gefi rétta mynd af tekjum ákærða þessi ár.
     Meðal gagna málsins er samantekt yfir innborganir á bankareikning ákærða frá Z ehf. á árinu 2009, að fjárhæð 34.302.442 krónur. Spurður um þessar greiðslur taldi ákærði að þetta hefðu verið greiðslur frá félaginu Hringturni sem lagðar hefðu verið inn á reikning frá Z ehf., en ástæðan hefði verið sú að Hringturn hefði ekki átt bankareikning á Íslandi. Peningarnir hefðu upphaflega komið frá Nordia-bankanum. Þeir væru tilkomnir vegna þess að félagið hefði verið leyst upp og selt og ákærði hefði greitt fjármagnstekjuskatt af þessum tekjum seinna, eftir að hafa talið greiðslurnar fram sem fjármagnstekjur.
     Meðal gagna málsins eru gögn sem sýna að hinn 10. júní 2010 voru lagðar inn 20 milljónir króna á vörslureikning hjá Arion banka. Ákærði kvaðst telja að þetta hefði verið arður sem hann hefði talið fram sem fjármagnstekjur, á sama hátt og gert hefði verið vegna tekjuársins 2009 og lýst var.
     Ákærði tók fram að starfsmenn Deloitte hefðu greint sér frá því að gerð hefðu verið mistök við skattframtalsgerðina og spurt ákærða hvað ætti að gera. Þetta hefði átt sér stað áður en rannsókn málsins hófst, en komið í ljós eftir að almennt fyrirspurnarbréf Ríkisskattstjóra um allt annað erindi barst. Þessi vinna hafi þá farið af stað á vegum Deloitte. Rætt hefði verið um það hvort hægt væri að leiðrétta mistökin yfir langan tíma eða gera það á annan hátt. Ákærði hefði sagt að hann vildi greiða skattskuld sína sem hann kynni að standa í vegna mistakanna og það hefði hann gert, eins og gögn málsins sýni. Hann kvaðst hafa fengið sérfræðinga Deloitte til að vinna skattframtölin fyrir sig. Deloitte hefði viðurkennt mistök og hefði ákærði þurft að súpa seyðið af því. Þá hefði ákærði reynt að skila leiðréttum skattframtölum. Hann kvaðst, samkvæmt öllu því sem rakið hefur verið, hvorki hafa staðið skil á röngum skattframtölum af ásetningi né gáleysi.     
      Meðal gagna málsins er skattframtal ákærða vegna tekjuársins 2006. Í yfirliti yfir kröfur í framtalinu er tilgreind krafa á hendur Áka Jónssyni, að fjárhæð 15 milljónir króna. Ákærði kvað þetta vera innborgunina inn á hlutabréfin, sem rakið var að framan.
     Teknar voru skýrslur af Páli Grétari Steingrímssyni, endurskoðanda hjá Deloitte. Í framburði sínum lýsti hann mistökum sem gerð voru hjá Deloitte og rakin verða síðar og fram koma í bréfum sem rakin verða. Fram kemur í skýrslutökunum að Deloitte hafi við gerð skattframtals X ehf., vegna tekjuársins 2007, haft undir höndum gögn sem sýndu að félagið ætti 118.971.026 krónur í fjárvörslu hjá Kaupþingi banka hf. Hann skýrði hvernig mistökin við gerð skattframtala ákærða sem hér um ræðir áttu sér stað og hvernig þau hefðu verið leiðrétt. 

     Niðurstaða 
     Tekjuárið 2007 
     Ákærða er hér gefið að sök að hafa látið undir höfuð leggjast að telja fram tekjur að fjárhæð 61.476.000 krónur og að um hafi verið að ræða úttektir úr félögunum sem í ákæru greinir. Ákærði neitar því að hafa tekið fjármuni út úr þessum félögum. Hins vegar hafi hans bankareikningur verið notaður vegna X ehf. sem ekki hefði átt bankareikning. Fjárhæð vegna ársins 2007 sýnist þannig tilkomin, samkvæmt gögnum málsins, þó það sé ekki alveg ljóst af ákærunni: X hafi selt hlut sinn í Skipholti 17 ehf. og hafi 121.726.000 krónur verið lagðar inn á reikning ákærða. Yfirskattanefnd lækkaði þessa fjárhæð um 80.250.000 krónur, eins og fram kemur í úrskurði nefndarinnar frá 30. janúar 2019. Mismunurinn, eða 41.476.000 krónur, ersamkvæmt ákærunni sagður vanframtaldar tekjur ákærða auk 20 milljóna króna sem ákærði hagnaðist um af sölu hlutabréfa í Skipholti 17.
     Í gögnum málsins er lýst fjármálagerningum vegna félaganna Skipholts 17 ehf., X ehf. og Z ehf. Fyrir liggur að ákærði gerði fjárvörslusamning við Kaupþing banka hf. Ákærði hefur borið að fjármunir á þeim reikningi hafi verið eign X ehf. en ekki hans persónulega eign. Í bréfi Deloitte til Ríkisskattstjóra, dagsettu 8. febrúar 2013, segir að fjármunir á fjárfestingarreikningi hjá Arion banka hf. hafi verið eign X. Í bréfinu er svofelldur kafli:
     „Um er að ræða fjárfestingarreikning sem var skráður ranglega á nafn eiganda félagsins, A (hér eftir „gjaldandi“). Að forminu til var umræddur fjárfestingarreikningur hjá Arion banka hf. skráður á nafn gjaldanda, en einungis vegna formlegs ómöguleika á þeim tíma sem fjárfestingarreikningurinn var undirritaður.       
     Umræddur fjárfestingarreikningur var stofnaður vegna sölu hlutabréfa á árinu 2007 og tilheyrðu réttilega félaginu, þrátt fyrir að formleg skráning þeirra hafi verið á eiganda félagsins og eina stjórnarmann þess, enda átti félagið þá ekki bankareikning í sínu nafni. Vegna þessara formlegu annmarka hafði við gerð skattframtals félagsins misfarist að taka tillit til færslna með nægjanlega greinagóðum hætti sem gerði það að verkum að skattframtöl félagsins voru ekki rétt hvað það varðaði. Á þeim grunni var óskað eftir endurupptöku á skattframtölum félagsins. Að sama skapi voru skattframtöl gjaldanda röng hvað þetta varðar vegna sjálfvirkrar færslu í kerfi ríkisskattstjóra inn á framtöl gjaldanda.“
     Þá liggur fyrir meðal gagna málsins yfirlýsing frá þáverandi viðskiptastjóra hjá Kaupþingi banka um að X ehf. hafi átt fjármunina sem bankinn ávaxtaði á reikningi í nafni ákærða.
     Enginn þeirra aðila sem hér komu að málum komu fyrir dóminn.
     Verður niðurstaðan um þetta byggð á trúverðugum framburði ákærða, sem frá upphafi hefur borið að fjármunirnir sem hér um ræðir hafi verið eign X ehf. Ýmis gögn styðja framburð ákærða um þetta, svo sem bréf Deloitte sem rakið var og óstaðfest yfirlýsing viðskiptastjóra Kaupþings sem vísað er til. Fram er komið að fyrir mistök var ekki rétt talið fram á skattframtölum félagsins X ehf. og fyrir liggur að mistök starfsmanna Deloitte urðu þess valdandi að X ehf., sem átti 121.476.000 krónur í vörslum ákærða, gerði ekki nákvæma grein fyrir ráðstöfun þessara fjármuna í ársreikningi og skattframtölum félagsins gjaldaárin 2008 til 2011 og hafði þetta í för með sér villu í framtölum ákærða sama tímabil.
     20 milljónir króna af brotaandlagi skv. þessum ákærulið eru í ákærunni sagðar hafa verið úttektir ákærða úr félögunum X og/eða Z ehf. Ákærði hefur andmælt þessu og er ósannað að hann hafi tekið þessa fjármuni úr félögunum í formi úttekta eins og lýst er í ákærunni. Þá sýnist á því byggt í ákærunni að þessir fjármunir hafi verið hagnaður ákærða af sölu hlutabréfa sem ákærði hafði áður keypt á 40 milljónir en selt á 60 milljónir. Virðist á því byggt að 40 milljónir hafi verið of lágt verð fyrir hlutabréfin og mismunurinn sé gjöf sem ákærða hafi borið að greiða af skatta samkvæmt því sem í ákæru greinir. Ákærði hafnar þessu og telur að engin gögn hafi verið lögð fram sem sanni þetta. Ákæruvaldið byggi á niðurstöðu skattakerfisins sem hafi stuðst við 2. mgr. 57. gr. laga nr. 90/2003 um það hvert eðlilegt kaupverð hefði átt að vera og hafi skattyfirvöld talið það hafa verið 60 milljónir króna. Hér fyrir dómi hefur engin sönnunarfærsla farið fram um það að kaupverð ákærða á hlutabréfunum sem um ræðir hafi verið óeðlilega lágt. Ákærði greindi frá þessum viðskiptum á skattframtali sínu og greiddi fjármagnstekjuskatt af viðskiptunum. Með vísan til þessa er ósannað að ákærði hafi keypti hlutabréfin á of lágu verði þannig að meta megi mismuninn á kaupverði og  söluverði sem gjöf sem skattleggja beri, eins og talið er í ákærunni. Með vísan til framanritaðs er ákærði sýknaður af þessum hluta ákærunnar vegna tekjuársins 2007.
     Hvað varðar 41.476.000 krónur sem er hluti sakarefnis samkvæmt þessum ákærulið er vísað til þess sem rakið verður síðar um saknæmisskilyrði. 

     Tekjuárin 2009 og 2010 

     2009
     Ákærði kvað greiðslurnar sem um ræðir ekki hafa verið sína eign heldur eign X ehf. Reikningur ákærða hefði verið notaður þar sem X hefði ekki átt bankareikning og kvaðst ákærði ekki hafa verið eigandi þessara fjármuna. Greiðslurnar sem hér um ræðir, og vegna tekjuársins 2010, hefðu verið greiðslur frá Z ehf. inn á bankareikning ákærða hjá Arion banka, en sá reikningur hefði verið notaður til að móttaka greiðslurnar sem tilheyrðu X ehf.
     2010
     20 milljónir króna sem hér um ræðir voru lagðar inn á fjárvörslureikning í nafni ákærða. Fram kemur í greinargerð ákærða að þessir fjármunir hafi ekki verið honum til frjálsrar ráðstöfunar fremur en aðrir fjármunir tilheyrandi X ehf. Fyrir liggur að ákærði skilaði fjármagnstekjuskatti af öllum fjármununum.
     Eins og rakið var neitar ákærði sök og lýsti hann því að mistök hefðu komið í ljós við gerð skattframtala félaga í hans eigu og persónulegra skattframtala hans sjálfs. Er mistökin uppgötvuðust hefði verið leitað eftir því að leiðrétta þau, og það verið gert og ákærði þá greitt skatta og gjöld sem á hann hefðu verið lögð og hann hefði ekki haft ásetning til að skila röngum skattframtölum né gæti það talist gáleysi af hans hálfu eins og málavöxtum væri háttað.
     Ríkisskattstjóri sendi hinn 10. október 2011 fyrirspurn, samkvæmt 96. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, til X ehf. Tilefnið var skoðun Ríkisskattstjóra á færslu hlutabréfaviðskipta lögaðila vegna lagabreytingar sem gerð hafði verið. Með bréfi Deloitte, f.h. skattaðilans Í grjótinu ehf., dagsettu 12. apríl 2012, barst svar vegna fyrirspurnarinnar sem lýst er að framan. Með bréfi Deloitte, dagsettu 13. apríl 2012, var send beiðni um endurupptöku skattframtala Í grjótinu vegna áranna 2008, 2009, 2010 og 2011. Í bréfinu er svofelldur kafli:
     „Við skoðun á skattskilum félagsins í kjölfar fyrirspurnabréfa ríkisskattstjóra kom í ljós að fjárfestingarreikningur félagsins hafði verið skráður fyrir mistök á nafn A, eiganda félagsins. Fjárfestingarreikningur þessi var stofnaður vegna sölu af af sölu hlutabréfa á árinu 2007 og tilheyrðu félaginu. Af þeim sökum hafði við gerð skattframtals félagsins misfarist að taka tillit til færslna með nægjanlega greinagóðum hætti sem gerði það að verkum að skattframtöl félagsins voru 8 ekki rétt hvað það varðaði. Í framhaldi verður skattframtöl eiganda félagsins leiðrétt, þar sem líklegt er að umræddar færslur hafa sjálfkrafa færst á framtöl hans.“
     Með bréfi Deloitte, f.h. ákærða, dagsettu 13. júní 2012, var send beiðni til Ríkisskattstjóra um endurupptöku og leiðréttingu álagningar ákærða tímabilin sem ákæran tekur til. Í bréfinu er svofelldur kafli:
     „Við skoðun á skattskilum félagsins í kjölfar fyrirspurnabréfa ríkisskattstjóra kom í ljós að fjárfestingarreikningur félagsins hafði verið skráður fyrir mistök á nafn A, en A er eigandi félagsins. Fjárfestingarreikningur þessi var stofnaður vegna sölu af af sölu hlutabréfa á árinu 2007 og tilheyrðu réttilega félaginu. Af þeim sökum hafði við gerð skattframtals félagsins misfarist að taka tillit til færslna með nægjanlega greinagóðum hætti sem gerði það að verkum að skattframtöl félagsins voru ekki rétt hvað það varðaði. Hjá ríkisskattstjóra liggur fyrir beiðni félagsins um endurupptöku á grundvelli 2. mgr. 101. gr. laga nr. 90/2003 á skattframtölum 2008 til og með 2011, sbr. bréf þar um dagsett 13. apríl 2012. Að sama skapi voru skattframtöl A ekki rétt, m.a. vegna þess að umræddar færslur færðust sjálfkrafa á framtöl hans.“
     Þá er í gögnum málsins lýst samskiptum starfsmanna Deloitte f.h. ákærða og félaga hans, úrskurðum Ríkisskattstjóra, samskiptum við skattrannsóknarstjóra og úrskurðum Yfirskattanefndar o.fl., sem ekki þykir, eins og á stendur, þörf á að rekja frekar hér. Þá liggur fyrir að ákærði hefur greitt þau gjöld sem á hann hafa verið lögð með álagi og þá er lýst endurgreiðslum til ákærða vegna ofgreiddra gjalda.
     Ákærði hefur staðfest að skattframtölin sem skilað var vegna áranna sem í ákæru greinir hafi ekki verið rétt af ástæðum sem raktar voru. Deloitte hefði gert mistök sem leiðrétt voru strax og þau urðu ljós. Ákærði neitar því að tekjur að fjárhæð 115.778.442 krónur hafi verið úttektir hans úr félögunum sem í ákæru greinir. 

     Ákærða er gefið að sök brot gegn 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga, sbr. 1. mgr. 109. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt og 2. mgr. 22. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga. Saknæmisskilyrði skv. 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga er ásetningur eða stórfellt gáleysi. Saknæmisskilyrði skv. 1. mgr. 109. gr. laga nr. 90/2003 er ásetningur eða stórkostlegt hirðuleysi og í 2. mgr. 22. gr. laga nr. 4/1995 er vísað til laga nr. 90/2003 um saknæmisskilyrði. Ákærði ber ábyrgð á því að skila réttum skattframtölum. Ráða má af framburði ákærða og af framburði Páls Grétars Steingrímssonar endurskoðanda og af öðrum gögnum málsins að fjarri lagi er að ákærði hafi haft ásetning til að láta undir höfuð leggjast að telja rétt fram á skattframtölunum sem í ákæru greinir.
     Sakfelling ákærða á grundvelli þess að hann hafi sýnt af sér stórfellt gáleysi eða stórkostlegt hirðuleysi ræðst m.a. af því hvort hann hafi gefið trúverðugar skýringar á því hvers vegna skattframtölin sem hann skilaði og vísað er til í ákæru, en krafðist að yrðu leiðrétt strax og mistökin komu í ljós, voru eins og raun ber vitni. Þótt ákærði losni ekki undan refsiábyrgð með því að fela öðrum framtalsgerðina verður að virða málavexti í heild þegar afstaða er tekin til þess hvort ákærði hafi gefið trúverðugar skýringar á því hvers vegna skattframtölunum var skilað eins og hann bar fyrir dóminum, og þá að háttsemin hafi hvorki verið framin af stórfelldu gáleysi né stórkostlegu hirðuleysi. Ber hér m.a. að líta til þess að ákærði hafði falið til þess bæru félagi að annast skattamál sín og félaga í sinni eigu, eins og rakið var. Fram kemur í bréfum Deloitte til skattyfirvalda að mistök voru gerð við vinnslu skattframtala ákærða og félaga í hans eigu, sem leiddu til þess að skattframtölin þörfnuðust leiðréttinga sem leitað var eftir strax og það varð ljóst og áður en rannsókn málsins hófst. Með vísan til þessa og málavaxta að öðru leyti er það mat dómsins að ákærði hafi gefið trúverðugar skýringar á þessu og hann verði hvorki sakaður um ásetning né gáleysi við skil framtalanna sem í ákæru greinir. Saknæmisskilyrði eru því ekki uppfyllt og ber að að sýkna ákærða.
     Ríkissjóður greiði allan sakarkostnað, þ.m.t. 3.968.620 króna málsvarnarlaun Sigurðar G. Guðjónssonar lögmanns, að meðtöldum virðisaukaskatti.
     Guðjón St. Marteinsson héraðsdómari kveður upp dóminn. 

Dómsorð: 

     Ákærði, A, er sýknaður af kröfum ákæruvaldsins.
     Allur sakarkostnaður greiðist úr ríkissjóði, þ.m.t. 3.968.620 króna málsvarnarlaun Sigurðar G. Guðjónssonar lögmanns. 

Guðjón St. Marteinsson

Til baka

Þessi síða notar vefkökur. Lesa meira Loka kökum